De bedwants, plaag in de slaapkamer, houdt van onze warme huizen

Het is een roodbruin plat beest met pootjes. Maatje hagelslagkorrel. Geen insect met uiterlijke frivoliteiten. Zo op het eerste gezicht zou je het dus niet zeggen, maar de bedwants is een bijzonder schepsel. Dat zit ’m voornamelijk in de voortplanting. Biologen spreken van ‘traumatische inseminatie’. Dat betekent, als je het vertaalt naar mensenseks, dat er gewonden vallen bij de copulatie.

Daarbij is het vrouwtje de klos.

Zij heeft namelijk wel een geslachts­opening, legt bioloog en schrijver Geert-Jan Roebers uit. “Maar die gebruikt het mannetje niet. Hij prikt met zijn piemel dwars door de huid van het vrouwtje heen. Daarbij maakt hij een heuse steekwond.” Vervolgens loost hij zijn sperma. Traumatische inseminatie dus.

“Bij traumatisch moet je niet denken dat het vrouwtje er geestelijk iets aan overhoudt. Ja misschien ook wel, dat weet je nooit. Maar een ‘trauma’ is een wond. Die huid groeit overigens ook weer dicht.” Daarna lijkt de brute paring snel vergeten, want ze doet het vaker in haar leven.

Tot drie eitjes per dag

We blijven nog even bij het sperma. Want dat wordt dus lukraak in het vrouwtje geplant. Hoe kan dat ooit tot baby­bedwantsjes leiden? “Wat daarbij handig is om te weten: de bloedsomloop bij insecten is heel anders dan die van gewervelde dieren. Ze hebben wel een hart, maar geen gesloten bloedvaten, zoals wij. Het bloed, dat bij insecten hemolymfe heet, spoelt rond de organen. Het is een soort stromend soepje. In dat soepje vindt het sperma vanzelf zijn weg naar de eierstokken. Dat bevrucht dan de eitjes.”

Kortom, de bedwants houdt er zelf bijzondere bedpraktijken op na, nog los van het leed dat ze er veroorzaken. Na deze hele onderneming kan het vrouwtje voor een hele periode één tot drie eitjes per dag ­leggen. De bedwantsen die daaruit voort­komen, gaan zich uiteindelijk ook weer voortplanten. Ze bezetten je slaapkamer, drinken ’s nachts je bloed en als je ze wilt elimineren, sta je voor een grote uitdaging – waarover zo meer.

Harde cijfers zijn er niet, want bedwantsgevallen worden niet geregistreerd, maar het beestje lijkt op te rukken. Bestrijdingsbedrijven merken dat ze steeds vaker moeten uitrukken om de bedwants te verdrijven. Daarnaast ziet dierwetenschapper Bastiaan Meerburg van het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen dat er sinds 2013 een stijging is van het aantal telefoontjes en mailtjes over bedwantsen. Het is ook wel aannemelijk dat de bedwants steeds meer terrein wint in Nederland, zegt hij. “Over de hele wereld zijn mensen meer gaan reizen. De bedwants verhuist dan mee in de koffer of rugzak.”

Zeker in Amsterdam met duizenden Airbnb-adressen en nog eens 9.800.000 hotelovernachtingen per jaar zal geregeld een bedwants neerstrijken, die zich vervolgens door een lokaal mannetje door de huid laat prikken. Met alle gevolgen van dien, want een vrouwtje produceert in haar leven tussen de honderd en tweehonderd eitjes, wat voor een insect weliswaar weinig is maar genoeg om een plaag in een slaapkamer te veroorzaken.

Slordige prikkers

We hebben onze huizen ook wel heel comfortabel gemaakt voor de bedwants, met temperaturen die ’s nachts niet onder de 15 graden duiken. De bedwants houdt van warmte, waardoor hij zich in de zomer wat actiever manifesteert dan in de winter.

Hij is lichtschuw, zegt Roebers. “Overdag verstoppen ze zich.” Dat kunnen ze uitstekend: verstoppen. Een nimf is 1 millimeter, die zie je niet. Een volwassen bedwants is ongeveer een halve centimeter groot, die zie je wel, maar hij is dus een meester in het zich verbergen. Hij verschuilt zich achter plinten, in matrassen, tussen kleding, achter stopcontacten, verzin het, en ze kruipen ertussen. Roebers: “Hij komt alleen tevoorschijn voor een maaltijd. En dat ben jij als je ligt te slapen.”

Zo’n bedwants eet circa één keer per week, als er tenminste een slachtoffer beschikbaar is, want hij kan wel een jaar zonder bloed. Hij komt trouwens niet voor Piet Snot achter zijn plint vandaan. Volgens Roebers voelt het beestje dat er wat te halen valt. “Ze ruiken dat er iemand in bed ligt. Ze merken het ook aan de warmte en vooral de CO2 die iemand uitademt.”

Ze komen vanuit hun schuilplaatsen op je af, klimmen via de poten van het bed naar boven, lopen nog een stukje over de lakens en als ze eenmaal op je zitten, steken ze met hun snuit. Daarna spuiten ze een antistollingsstof in je om het bloed te kunnen drinken. Vervolgens zuigen ze zich zo vol dat ze vijf keer zo zwaar weer aftaaien richting plint, gordijn of behang.

Ondertussen maakt je lichaam een afweerreactie op het antistollingsmiddel: een jeukende bult. Of meerdere. Want, zo gaat Roebers verder, bedwantsen zijn slordige prikkers. “Vaak lukt het de bedwants pas bij de derde of vierde prik om een bloedvat aan te prikken. Dan heb je zo’n rijtje bulten. Dat doet een mug nooit.”

Als een hotelkamer weinig wordt verhuurd, wachten de bedwantsen rustig af tot er een nieuwe prooi in het bed ligt. “Vervolgens slaan ze toe. Dan is het feest: eindelijk!”

De bedwants is een crime voor hotels. Een slechtere pr dan dit minuscule beestje is bijna niet denkbaar, juist omdat de gast het probleem mee naar huis kan nemen. Het kost de industrie veel geld: de kamers zijn tijdens de bestrijding één of twee dagen niet te verhuren, ook zijn de kosten voor het inhuren van bestrijders hoog. Sommigen proberen het daarom eerst zelf.

Een hotelmedewerker vertelt anoniem dat hij bij zijn vorige werkgever een dag zoet was met het veiligstellen van de kamer. “Als ik inderdaad een bedwants vond, gingen alle gordijnen en lakens in plastic zakken richting de stomerij waar ze op 60 graden werden gewassen. Met gif tegen kruipend ongedierte spoot ik achter het bedbord en de plinten. Alle kieren en gaten kitte ik dicht.”

Dubbelzijdig plakband

Een truc om te zien of er bedwantsen in de slaapkamer zitten, is dubbelzijdig plakband om de poten van het bed doen. Daar blijven ze aan plakken. Let wel, het is geen bestrijdingsmiddel, behalve voor die paar exemplaren die eraan blijven kleven.

Een goede bestrijding begint bij het vaststellen dat er écht sprake is van bedwantsen, zegt Jan Buijs, ecoloog en onderzoeker bij de GGD Amsterdam. “Voordat je duizenden euro’s aan het inhuren van een bestrijdingsbedrijf uitgeeft, moet je eerst weten of het echt een bedwants is.”

Bij de GGD Amsterdam, die behalve ratten geen dierplagen meer bestrijdt, kunnen Amsterdammers (een foto van) hun veronderstelde bedwants voorleggen.

“Ze worden weleens verward met andere wantsensoorten, zoals de berkenwants, die vooral buiten leeft. En soms worden mensen gebeten door vogelmijt of vlooien, en denken ze dat het bedwants is.”

Als het wel om dit gewraakte beestje blijkt te gaan, is het zaak om serieuze hulp in te schakelen, zegt Meerburg. Pas daarbij op voor beunhazen. Een keurmerk is er niet, maar kies in elk geval voor een bedrijf dat bij een van brancheverenigingen is aangesloten. “Er zijn ook charlatans. Recent hoorde ik van een vrouw van 78 jaar dat ze 20.000 euro heeft betaald voor een behandeling van het héle huis, terwijl vooraf helemaal geen bedwants is getoond.”

Bij deze vrouw werden honden ingezet die aanslaan als ze de weeïge geur van bedwantsen ruiken. “Maar het is net als bij de douane. De drugshond kan wel aanslaan, maar de douanier heeft pas een zaak als er drugs in de koffer wordt aangetroffen. Laat dus niks bestrijden als je geen bedwants hebt gezien.”

Stopcontacten van de muur

Bestrijding kost per kamer al gauw 1500 tot 2000 euro, zegt Meerburg. Behalve een berg geld kost het ook veel energie en moeite, want een bestrijdingsbedrijf wil de kamer zo kaal mogelijk opgeleverd krijgen.

Om een bedwantsenbehandeling goed te kunnen uitvoeren, moeten stopcontacten van de muur, het bed uit elkaar worden geschroefd en in geval van een hittebehandeling is het advies om de vloeren van hout en laminaat te ontmantelen. Het is ook het beste om het matras weg te gooien, somt Hans Kros van bestrijdingsbedrijf Rentokil op. Berucht zijn de hoofdborden, waar de bedwants lekker dicht bij de voedselbron zit. Dat moet dus zéker van de muur. “Ik heb weleens bedwantsen zien krioelen in zo’n opengeschroefd hoofdbord. Ze kunnen ook massaal in een matras zitten. Wij snijden de matrassen niet stuk, tenzij de klant dit echt wil. Ik heb ooit een klant gehad die zei: ‘Ik moet het weten.’ Hij sneed dat matras open en daarna zagen we ze met honderden tegelijk. Dat komt voor, ja.”

Als je de bedwants niet ziet, dan verraden ze zichzelf vaak aan de sporen die ze achterlaten: kleine bloedspetters op lakens en matrassen en uitwerpselen. Totdat de bedwants volwassen is, vervelt hij vijf keer. Die schilfertjes slingeren ook rond. Dit alles kan zelfs een bruine streep over de naad van het matras trekken.

Rentokil werkt onder meer met een hittebehandeling, waarbij de kamer met een hittekanon in twee uur wordt opgewarmd tot meer dan 60 graden. “Wij bouwen de temperatuur heel langzaam op. Als je dat binnen een kwartier zou doen, dan is er kans op scheuren in je muren en dat je behang van de muur komt. Boven de 57 graden gaat de bedwants dood,” zegt Kros.

Vlucht uit de slaapkamer

“We houden hem minimaal acht uur op die temperatuur en dan zetten we het apparaat uit. Daarna gaan we langzaam afkoelen en zetten we de deuren open en ramen op een kier, zodat de warmte eruit kan. Ga ervan uit dat je de kamer 48 uur niet kunt gebruiken.”

Veel andere bestrijders werken met pesticiden. Beide methoden hebben voor- en nadelen. Volgens Meerburg is het moeilijk om met gif achter de plinten alle bedwantsen te doden. Tegelijk zegt hij dat de duurdere hittebehandeling niet altijd álle plekjes kan bereiken. “Het risico is ook dat de bedwants snel uit de slaapkamer vlucht, naar de naastgelegen ruimte. Je hebt dus echt iemand nodig die weet wat hij doet.”

Met andere woorden: zorg vooral dat je de bedwants niet in huis krijgt. “Denk daar ook aan als je het huis via Airbnb wilt verhuren. Je verdient er een paar tientjes mee, maar je weet nooit wat je binnen haalt. Met wat pech ben je duizenden euro’s armer aan bestrijdingskosten.”