Antoinette Spaak (92), eerste vrouwelijke partijvoorzitter van België, overleden

“Ons land verliest een grande dame”, aldus Wilmès op Twitter. “Minister van Staat Antoinette Spaak was een toppolitica, de eerste vrouwelijke partijvoorzitter ooit. Aan het begin van mijn carrière heb ik haar ontmoet, het is me altijd bijgebleven. Mijn diepste medeleven aan haar familie en haar naasten.”

Antoinette Spaak werd op 27 juni 1928 in Etterbeek geboren als dochter van de socialistische staatsman Paul-Henri Spaak. Als politica zette ze een familietraditie verder: haar overgrootvader, Paul Janson, voerde de progressieve vleugel binnen de liberalen aan en haar grootmoeder Marie Janson was de eerste vrouwelijke senator.

Eerste vrouwelijke partijvoorzitter

Spaak was kandidate letteren en wijsbegeerte (ULB). In 1974 werd ze FDF-Kamerlid voor het arrondissement Brussel. Amper drie jaar later werd ze de eerste vrouwelijke partijvoorzitter van het land.

Het hoogtepunt van haar carrière vond in die periode plaats. Spaak maakte deel uit van de junta van partijvoorzitters die onderhandelingen voerden over een verdere staatshervorming, het Egmontpact. Het pact werd echter nooit uitgevoerd en zou het einde betekenen van de regering Tindemans.

Spaak bleef de FDF leiden tot in januari 1983, toen ze plaats maakte voor Lucien Outers. Later dat jaar benoemde koning Boudewijn haar tot minister van staat. Ze was alweer de eerste vrouw die deze eer te beurt viel.

Van 1979 tot 1984 zetelde Spaak in het Europees Parlement. In de periode 1988-1992 leidde ze de Franstalige Gemeenschapsraad en van 1994 tot 1999 zat ze opnieuw in het Europees Parlement.

Sinds 1982 was Spaak ook lid van de gemeenteraad van Elsene. Ze bleef daar zetelen tot in september 2001, toen ze haar politieke afscheid aankondigde.

Maar dat afscheid bleek toen niet definitief te zijn. Want een half jaar later trad ze op als lobbyist. Ze moest het standpunt van de Franstalige gemeenschapsregering verdedigen bij Lili Nabholz-Haidegger, die namens de Raad van Europa een rapport maakte over de rechten van de Franstalige minderheid in Vlaanderen.

In 2004 trad Spaak voor een derde keer toe tot het Europees Parlement, al werd toen de afspraak gemaakt dat ze zich halfweg haar mandaat zou laten vervangen door Jacques Brotchi.

Spaak maakte deel uit van de Hoge Raad voor de Franse Taal van de Franse Gemeenschap en van de Hoge Raad voor de Francofonie. De verdediging van de Franse taal en van de Franstaligen in Vlaanderen stond dan ook steeds bovenaan haar politieke programma.

Ze was ook samen met Karel Van Miert voorzitter van de vzw Museum van Europa. 

Ook andere politici brachten hulde aan Spaak. Een “strijdvaardige, waardige en steeds elegante vrouw”, schreef Bernard Clerfayt (DéFI). “Mevrouw Spaak had de elegante volhardheid, de scherpe politieke zin, de onwrikbare overtuiging van de vrijheden en menselijke waardigheid die haar engagement voor Europa en de francofonie droegen. Mijn erkentelijk affectie voor alles wat ze me geleerd heeft”, twitterde Olivier Maingain, ex-voorzitter van DéFI.

Isabelle Durant (Ecolo) had het over de “elegantie” en “de humor” van een vrouw “die haar tijd resoluut vooruit was” . “Een grote dame is niet meer. Vrouwelijke partijvoorzitter, toppolitica & every inch a lady”, klonk het bij Gwendolyn Rutten. “Dank voor je steun, je advies, je begrip. Adieu Antoinette Spaak.” “Antoinette Spaak effende het pad voor de intrede van vrouwen in de politiek en schatte hun engagement naar waarde. Haar volharding en wijsheid zullen altijd eerbied afdwingen”, zei cdH-voorzitter Maxime Prévot op zijn Twitter-account.

De voorzitter van de PS, Paul Magnette, sprak van een “staatsvrouw, geëngageerd en strijdvaardig”, met een “niet-aflatend” Europees engagement. Voor de voorzitter van de Franstalige liberalen “verliest de Belgische politiek een van haar grootste vrouwen”. Georges-Louis Bouchez benadrukte voorts dat ze als “overtuigde Europeaan de waarden van eenheid en verbinding belichaamde”.