Wat Wilders deed was ordinaire opruiing, geframed als vrijheid van meningsuiting
Voltaire zou ooit gezegd hebben: 'Ik ben het niet eens met wat u zegt, maar ik zal uw recht om het te zeggen tot de dood toe verdedigen.' Dat klinkt mooi, maar het is onzin. Iemand met een zeker gevoel voor beschaving zal niet alles dat gezegd mag worden, ook willen zeggen.
Bovendien stelt de wet terecht beperkingen aan de vrijheid van meningsuiting. Het aanzetten tot ‘haat tegen of discriminatie van mensen of gewelddadig optreden tegen persoon of goed’ is verboden. Het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens legt in artikel 10 de vrijheid van meningsuiting expliciet aan banden als iemand de openbare orde en veiligheid in het geding brengt.
Maar als een politicus precies dat doet, schieten regering en parlement in een kramp. In Pakistan wordt tegen Wilders en Nederland geprotesteerd, afgelopen dinsdag werd op het Haagse Centraal Station iemand opgepakt die Wilders wilde vermoorden en de terroristische dreiging is groter geworden.
Ik ben geen jurist, maar volgens mij bracht Wilders met zijn cartoonwedstrijd de openbare orde en veiligheid en daarmee de rechtstaat bewust in gevaar. Dit is ordinaire opruiing, geframed als vrijheid van meningsuiting. En toch riep premier Rutte dat Wilders het volste recht heeft om zijn cartoonwedstrijd te organiseren. Dit heeft veel weg van een Pavlov-reactie. Hij wilde zijn handen niet branden aan de vraag of er grenzen zijn aan de vrijheid van meningsuiting. En hij wilde niet beschuldigd worden van een poging een politicus monddood te maken.
In hun verlangen naar vrijheid en erkenning leveren boze burgers zich uit aan antidemocraten
Ronduit lariekoek
Wilders' actie was ingegeven door angst en haat voor moslims. Dat hij de vrijheid van meningsuiting wil testen is ronduit lariekoek. Hij is een aandachtsjunk die reuring wil omdat hij politiek niets voor elkaar krijgt. Maar er is meer.
Afgelopen maandag hield ik in Groningen de Vrijheidslezing. Ik had het over de paradox van de vrijheid. In hun verlangen naar vrijheid en erkenning leveren boze burgers zich uit aan antidemocraten. Als die antidemocraten eenmaal aan de macht zijn pakken ze uw en mijn vrijheid af. Hun tactiek is groepen tegen elkaar op te zetten door een sfeer van onveiligheid te creëren. Vervolgens schuiven ze zichzelf als sterke man naar voren die de ‘noodzakelijke’ harde maatregelen zal nemen. Maduro, Erdogan en Trump zijn hier uiterst bedreven in.
Wilders behoort ook tot deze categorie. Dat hij met de rechtsstaat weinig op heeft bewijzen ook zijn tweets. Wie schrijft dat pers en politiek de rambam kunnen krijgen en rechters ‘onbetrouwbaar, onprofessioneel en politiek gedreven’ zijn, schopt tegen de fundamenten van die rechtsstaat.
Bezweringsformules
Wie wil weten hoe dit uit kan pakken moet 'How Democracies Die' van de Harvard-professoren Steven Levitsky en Daniel Ziblatt lezen.
Met hen vind ik dat politici, in de woorden van de oud-burgemeester van Amsterdam Job Cohen, ‘de boel bij elkaar’ moeten houden. Daarom moeten politici ophouden met hun bezweringsformules over de vrijheid van meningsuiting. De cartoonwedstrijd heeft daar niets mee te maken.
Net als 'Fitna' tien jaar geleden, was deze ‘tekenwedstrijd’ een bewuste aanval op de openbare orde en veiligheid, dus op de rechtsstaat.
Gelukkig is Wilders tot het inzicht gekomen dat dit middel inadequaat was en heeft hij zijn conclusie getrokken.
Columnist Rob de Wijk schrijft wekelijks over internationale verhoudingen. Meer van zijn columns lezen? In dit dossier vindt u ze allemaal terug.
Lees ook:
Geert Wilders blaast cartoonwedstrijd af
Nu hijzelf en velen met hem met dood dan wel verderf werden bedreigd, heeft Geert Wilders besloten zijn cartoonwedstrijd over de profeet Mohammed voortijdig af te breken.