Brutalizm – 27 najefektowniejszych budowli na świecie

• miejsce: Marsylia, Francja
• rok powstania: 1947-1952
• architekt: Le Corbusier (właściwie Charles-Édouard Jeanneret-Gris)

Choć nie jest zaliczany do architektury brutalistycznej, znalazł się w naszym zestawieniu jako jedna z najważniejszych inspiracji dla tego nurtu. W powojennej Francji bardzo brakowało mieszkań socjalnych, stąd znany już wówczas architekt, nazywany ojcem modernizmu, otrzymał zamówienie na projekt budynku, który stałby się mieszkaniem dla setek potrzebujących zakwaterowania osób.

W wysokim na 52 metry Cite Radieuse znalazło się aż 337 mieszkań, mogących pomieścić w sumie od 1200 do 1600 mieszkańców. Początkowo ostro krytykowany i nazywany przez samych Marsylczyków „Domem wariatów”, budynek uzyskał status zabytku w 1995 roku. Ogromne rozmiary, monumentalizm, geometryczne formy, zastosowanie surowego betonu – te cechy Cite Radieuse odnajdziemy także w projektach wielu budynków brutalistycznych.

• miejsce: Madryt, Hiszpania
• rok powstania: 1964-1969
• architekt: Francisco Javier Saenz de Oiza

W latach 60. i 70. brutalistyczne betonowe wieże powstawały w różnych częściach Europy, jednak na ich tle projekt hiszpańskiego architekta wyróżniał się przede wszystkim obłymi kształtami.

Cylindryczne struktury znajdujące się na szczycie gmachu zostały podkreślone rytmem zaokrąglonych balkonów. Asymetria i miękkość linii przypominają o związkach Francisca de Oizy z nurtem architektury organicznej. Przeznaczona na cele mieszkalne 71-metrowa madrycka wieża łączy w sobie surowość betonu z organicznymi strukturami.

• miejsce: Londyn, Wielka Brytania
• rok powstania: 1965-1976, otwarcie w 1982
• architekt: studio Chamberlin, Powell and Bon

Wzniesienie w zniszczonej przez bombardowania części Londynu kompleksu mieszkaniowego Barbican Estate zajęło aż 11 lat. Skala przedsięwzięcia była jednak ogromna. Na powierzchni ponad 16 hektarów powstało 2014 mieszkań, zapewniających zakwaterowanie ponad 4000 osób, a także liczne budynki użyteczności publicznej: szkoły, centrum sztuki, biblioteka i miejskie muzeum.

Podczas inauguracji kompleksu królowa Elżbieta II określiła go jako „jeden z współczesnych cudów świata”, później nie obyło się jednak bez krytyki, sięgającej aż do przyznania tytułu najbrzydszego wieżowca w Londynie.

• miejsce: San Diego, Stany Zjednoczone
• rok powstania: 1968-1970
• architekt: William Pereira

Niesamowity budynek głównej biblioteki Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego pojawia się w wielu amerykańskich filmach i serialach, przede wszystkim science ficition. Nie powinno to dziwić, gdyż pomimo upływu lat gmach nadal sprawia wrażenie pochodzącego z innej czasoprzestrzeni. Ma tak charakterystyczną formę, że stał się także głównym motywem logotypu uczelni, słynącej z wyróżnionych nagrodą Nobla profesorów. Konstrukcja Geisel Library składa się głównie z żelbetu i szkła. Wieża ma 8 pięter i wznosi się na wysokość 33,5 m.

• miejsce: San Francisco, Stany Zjednoczone
• rok powstania: 1971
• architekt: Armand Vaillancourt

Fontanna autorstwa kanadyjskiego malarza, rzeźbiarza i performera wyróżnia się nie tylko ogromnymi rozmiarami (61 m długości, 43 m szerokości i 12 m wysokości), ale także dynamiczną formą spiętrzonych na sobie betonowych elementów. Niektórym przypominają one fragmenty zniszczonej podczas trzęsienia ziemi w 1989 roku autostrady.

Fontanna znana jest ze skandali związanych z graffiti. Pierwszy napis („Québec libre”, czyli „Wolny Québec”) poczynił sam autor rzeźby, tuż przed jej inauguracją. Choć szybko starły go służby miejskie, Vaillancourt wielokrotnie powtarzał swój eksces. Kilkanaście lat później, w 1987 roku, przy okazji koncertu U2 w San Francisco, fontannę odwiedził Bono, zostawiając na niej napis „Stop the traffic. Rock and roll”. To mocno zirytowało władze miasta – wokaliście groziła nawet kara pozbawienia wolności. Ostatecznie wystarczyło jednak, że wokalista przeprosił rzeźbiarza i zaprosił go na swój kolejny koncert w Oakland.

• miejsce: Orchard, Singapur
• rok powstania: 1977
• architekci: Ong Chin Bee i Tan Puay Huat z Group 2 Architects

Projekt 100-metrowego gmachu, pierwotnie należącego do poglegającej singapurskiemu Ministerstwu Środowiska agencji rozwoju gospodarki wodnej, został wyłoniony w przeprowadzonym w 1971 roku konkursie. Jury wybrało propozycję firmy Group 2 Architects ze względu na jej naturalną formę i funkcję, a zarazem majestatyczny, poważny charakter architektury.

Dziś wygląd obiektu z pewnością oddaje korporacyjny charakter Singapore Power – mającego tu obecnie swoją siedzibę producenta energii elektrycznej i gazu. Elewacja budynku bardzo się zmieniła po renowacji w 2006 roku, kiedy to matowe ceramiczne płyty zastąpiono błyszczącą blachą.

• miejsce: Toronto, Kanada
• rok powstania: 1968-1973
• architekci: Mathers & Haldenby Architects, Warner, Burns, Toan & Lunde

Choć obecnie bywa określany jako ukoronowanie architektury brutalistycznej lub jedno z najlepszych dzieł późnego brutalizmu, tuż po oddaniu do użytku budynek Robarts Library spotkał się z ostrą falą krytyki – zarówno ze strony opinii publicznej, jak i środowiska architektów. Gdy zaczynano prace budowlane, brutalizm był jeszcze w modzie, jednak czas zakończenia robót i oddania biblioteki do użytku zbiegł się z odwrotem od tego nurtu.

Pomimo oryginalnego, dziś docenianego przez krytyków, projektu na planie trójkąta oraz dbałości o detale architektoniczne, obiekt okazał się niezbyt przyjazny dla samych użytkowników. Ciemne pomieszczenia tej bardziej przypominającej twierdzę niż bibliotekę uniwersytecką budowli nie są chętnie uczęszczane przez studentów.

• miejsce: Ithaca, Stany Zjednoczone
• rok powstania: 1973
• architekt: Ieoh Ming Pei

Ieoh Ming Pei, autor projektu muzeum (prezentującego kolekcję dzieł europejskich malarzy od średniowiecza do XX wieku, a także współczesnych artystów amerykańskich), zapisał się w historii brutalizmu niejedną budowlą. Należą do nich między innymi National Gallery East Building w Waszyngtonie czy Dallas City Hall. W przypadku Herbert F. Johnson Museum of Art wyzwaniem dla architekta była bardzo ograniczona przestrzeń i wkomponowanie budynku w pejzaż zalesionego wybrzeża Jeziora Cayuga.

Bryła muzeum, łącząca wieżę z mostem, przypomina niektórym kształt maszyny do szycia. Z panoramicznych okien łącznika między dwoma częściami budynku można podziwiać otaczającą przyrodę.

• miejsce: Nowy Jork, Stany Zjednoczone
• rok powstania: 1974
• architekt: John Carl Warnecke

Nieco ponad 167 metrów mierzy położona na Manhattanie centrala telefoniczna. Choć nietrudno znaleźć tu przytłaczające wielkością gmachy, wieżowiec przy Thomas Street sprawia jeszcze bardziej monumentalne wrażenie z powodu braku okien – prawdopodobnie są to najwyższe na świecie ślepe ściany.

Obłożona prefabrykowanymi płytami betonowymi centrala telefoniczna jest uznawana za jeden z najbezpieczniejszych budynków w Stanach Zjednoczonych: ponoć ma być odporna na promieniowanie do 2 tygodni po wybuchu jądrowym.

• miejsce: Buffalo, Stany Zjednoczone
• rok powstania: 1971-1974
• architekt: Pfohl, Roberts and Biggie

Stojąc przed budynkiem sądu w Buffalo, można dosłownie poczuć potęgę władzy sądowniczej – wobec monumentalnej budowli przybywający na rozprawy sądowe są mali niczym mrówki. Masywne ściany z betonowych płyt tworzą strukturę przypominającą bardziej ogromną rzeźbę lub pomnik niż budynek. Niewielka liczba wąskich okien ma za zadanie ograniczać widok na mogące rozpraszać uwagę otoczenie sądu.

Renaissance Center

Renaissance Center. fot. Crisco 1492, Public domain, via Wikimedia Commons

Genex Tower (Zachodnie Brama Belgradu)

Genex Tower. fot. Błażej Pindor, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

• miejsce:  Belgrad, Serbia
• rok powstania: 1977-1979
• architekt: Mihajlo Mitrović

Na oryginalną formę belgradzkiego wieżowca składają się dwie wieże, połączone u góry dwupiętrowym łącznikiem. Wieńcząca budynek cylindryczna część mieści w sobie obrotową restaurację, która porusza się z prędkością jednego obrotu na godzinę. Wraz z nią wysokościowiec liczy sobie około 140 metrów. Wieże wraz z łącznikiem mają przypominać bramę, która wita przybyszy jadących do centrum miasta z okolic lotniska.

Zbudowany na zamówienie firmy Genex wieżowiec był tętniącym życiem miejscem, aż do lat 90. Popularna wówczas wśród polityków i biznesmenów restauracja, a także eleganckie biurowe wnętrza niższej wieży dziś stoją puste. Budynek czeka na renowację – dziś wykorzystywana jest jedynie część mieszkalna, znajdująca się w wyższej wieży.

Buzłudża (Dom Bułgarskiej Partii Komunistycznej)

Dom Bułgarskiej Partii Komunistycznej. fot. Mark_Ahsmann | CC BY-SA 4.0

• miejsce: góra Hadżi Dimityr (inaczej Buzłudża), Bułgaria
• rok powstania: 1974-1981
• architekt: Gueorguy Stoilov

Dziś zaniedbany symbol socjalistycznej Bułgarii, niegdyś służył jako miejsce kongresów partyjnych. Nietuzinkowa lokalizacja budynku, na wysokości 1441 m n.p.m. w pasmie górskim Stara Płanina, nie jest przypadkowa – została wybrana, by upamiętnić odbywające się tu sekretne spotkania socjalistycznych działaczy, formujących swój ruch pod wodzą Dimitara Blagoeva.

Obiekt przez 7 lat wznosiło około 6000 robotników, a przedsięwzięcie było finansowane nie tylko z kasy państwowej, ale w dużej mierze również z pieniędzy od rolników. Bogato zdobione wnętrze pokryte było m.in. freskami i mozaikami, o tematyce odnoszącej się do działań bułgarski i rosyjskich komunistów. Z kolei na szczycie 70-metrowej wieży znajdują się dwie czerwone gwiazdy, ponoć trzy razy większe od słynnych gwiazd na wieżach Kremla.

Jatiya Sangsad Bhaban

Jatiya Sangsad Bhaban. fot. Lykantrop, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

• miejsce: Dhaka, Bangladesz
• rok powstania: 1961-1982
• architekt: Louis I. Kahn

Jeden z największych na świecie budynków parlamentu. Najważniejszą częścią kompleksu jest przykryta kopułą sala obrad, która ma 30 metrów wysokości i jest wyposażona w miejsca dla 300 posłów. Ogromne okrągłe otwory doświetlają wnętrza przez cofnięte w stosunku do elewacji okna.

Główny budynek z trzech stron otacza sztuczne jezioro, co wywołuje wrażenie dużego kontrastu: ciężka, betonowa konstrukcja wydaje unosić się na wodzie. Na terenie kompleksu znajdują się także rezydencje mieszkalne dla członków Parlamentu. Z wyjątkiem budynku z salą obrad miejsce jest udostępnione dla zwiedzających.

Dom Sowietów w Kaliningradzie

Dom Sowietów w Kaliningradzie. fot. photo taken by Volkov Vitaly w:ru:Участник:Kneiphof (Волков Виталий Сергеевич), CC BY 1.0, via Wikimedia Commons

• miejsce: Kaliningrad, Rosja
• rok powstania: rozpoczęty w 1970 roku, nieukończony
• architekt: Yulian L. Shvartsbreim

Ze zniszczonego w wyniku wojennych bombardowań XIII-wiecznego zamku krzyżackiego w dawnym Królewcu nie pozostały nawet ruiny. O wysadzeniu zachowanych murów zadecydowały radzieckie władze, uznając zamek za symbol pruskiego militaryzmu. Na miejscu średniowiecznej twierdzy miał powstać reprezentacyjny obiekt, podkreślający radzieckie panowanie po wojnie przyłączonym do ZSRR Kaliningradzie. Tak zaczyna się historia Domu Sowietów, stanowiącego siedzibę administracji obwodu kaliningradzkiego.

Historia, która nigdy na dobre się nie zakończyła – prace nad betonowym molochem zostały wstrzymane ze względu na problemy z niestabilnym gruntem, niedokładnie zbadanym przed rozpoczęciem budowy. Budynek stoi nieukończony od kilkudziesięciu lat. Choć wciąż jest całkowicie nieprzydatny, w 2005 roku jego elewację pomalowano na pastelowy błękit, kłócący się z masywnym i monumentalnym charakterem budowli. Mieszkańcy nazywają ponoć gmach „pogrzebanym robotem” – ze względu na bryłę, która przypomina głowę robota tkwiącego po szyję w ziemi.

Philippine International Convention Center

Philippine International Convention Center. fot patrickroque01 | CC BY-SA 4.0 | commons.wikimedia.org

• miejsce: Pasay, Filipiny
• rok powstania: 1974-1976
• architekt: Leandro Locsin

Kompleks pięciu budynków, zaprojektowanych przez znanego z zamiłowania do wykorzystania w budownictwie betonu filipińskiego architekta Leandro Locsina, został otwarty w 1976 roku jako pierwsze w Azji międzynarodowe centrum kongresowe. Filipińskie centrum ma ogromne rozmiary, umożliwiające organizację wydarzeń właściwie każdego kalibru. Z łączną powierzchnią 70 000 m2 kompleks mógł przyjąć zarówno uczestników szczytów politycznych i konwencji muzycznych, jak i fanów muzyki – występowali tu m.in. Luciano Pavarotti, Balet Bolszoj czy Ricky Martin.

Oszczędna, minimalistyczna wręcz forma oraz dominacja ustawionych horyzontalnie brył sprawiają, że duże betonowe powierzchnie nie sprawiają tak niepokojącego i przytłaczającego wrażenia, jak w przypadku wielu innych brutalistycznych budowli.

Cathedral of Our Lady of the Angels

Cathedral of Our Lady of the Angels. CC0 | commons.wikimedia.org

• miejsce: Los Angeles, Stany Zjednoczone
• rok powstania: 1998-2002
• architekt: Rafael Moneo

Rafael Moneo, pochodzący z Hiszpanii autor projektu tej nietypowej katedry, jako student pracował z autorem wspomnianej wcześniej wieży Torres Blancas, Francisco Javierem Saenz de Oizą, a także z Johnem Utzonem, który zaprojektował słynną operę w Sydney. Architektura katedry miała odcinać się do tradycyjnych europejskich wzorców, zamiast tego stając się odzwierciedleniem wielokulturowej społeczności Los Angeles.

Budynek wzniesiono na miejscu starej, zniszczonej wieloma trzęsieniami ziemi Katedry Świętej Wibiany. Nowy kościół został zaprojektowany tak, by wytrzymać drgania aż do 8 punktów w skali Richtera. Do cech charakterystycznych budowli należą jasne betonowe mury, zachodzące na siebie bryły, których projekt unika kątów prostych, a także wkomponowany w ścianę nad ołtarzem betonowy krzyż.

Tanghalang Pambansa

Tanghalang Pambansa. fot. the SunKing, CC BY 2.5, via Wikimedia Commons

• miejsce: Manila, Filipiny
• rok powstania: 1966-1969
• architekt: Leandro Locsin

Siedziba Teatru Narodowego w Manili to kolejne brutalistyczne dzieło wspomnianego już wcześniej Leandro Locsina. Tak jak w przypadku jego filipińskiego projektu, również tutaj o monumentalnym, ale jednak nie przytłaczającym charakterze budowli, decyduje prostota formy oraz dominacja poziomych linii.

Najsilniejszym akcentem budynku jest zawieszony na wysokości 12 metrów potężny blok z trawertynu. Oprócz tego do budowy użyto przede wszystkim betonu, a także znalezionych tu odłamków muszli. We wnętrzu duże wrażenie robi klatka schodowa, kontrastująca z fasadą budynku swoimi obłymi, organicznymi kształtami.

Porto Carras

fot. karpidis, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons

• miejsce: Sithonia, Grecja
• rok powstania: 1973
• architekt: Walter Gropius

Jeden z największych i najbardziej popularnych ośrodków wypoczynkowych w Grecji został zaprojektowany przez słynnego Waltera Gropiusa. Możliwość rozpoczęcia inwestycji pojawiła się jednak dopiero kilka lat po jego śmierci. Kompleks składa się z czterech ekskluzywnych hotelów, spa, restauracji, terenów przeznaczonych do rekreacji i sportu, a także obejmujących blisko 500 000 m2 winnic. Najbardziej rozpoznawalny z czterech hoteli (Sinthonia) przypomina kształtem wielki prom.

Royal National Theatre w Londynie

Royal National Theatre Londyn. fot. Aurelien Guichard from London, United Kingdom, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons

• miejsce: Londyn, Wielka Brytania
• rok powstania: 1963-1976
• architekt: Denys Lasdun

Gmach londyńskiego Teatru Narodowego został uznany przez historyka architektury Kestera Ratterbury'ego za „przykład najlepszych cech brutalizmu, takich jak dynamizm, wpisany w architekturę efekt szokowania odbiorcy czy kreowanie złożonych i ściśle wpisujących się w kontekst przestrzeni”. Z drugiej strony książę Karol kiedyś określił tę budowlę jako „sprytny sposób na wybudowanie elektrowni jądrowej w sercu Londynu bez niczyjego sprzeciwu”.

Na terenie ukończonego w latach 70. ubiegłego wieku teatru znajdują się trzy sale widowiskowe. Układ największej z nich jest wzorowany na antycznym amfiteatrze, a jej widownia może pomieścić 1100 osób. Co ciekawe, sam architekt przyznał kiedyś, że zaprojektowanie scen teatralnych było dla niego punktem wyjścia – dopiero później wymyślił zewnętrzny wygląd budynku. W okazałym, betonowym gmachu mieszczą się ponadto restauracje, bary, foyer, pracownie i oczywiście niezbędna do obsługi scen maszyneria.

Budynek Banku Gruzji

Bank Gruzji Tbilisi. fot. Matt Bateman | CC BY 2.0 | flickr.com

• miejsce: Tbilisi, Gruzja
• rok powstania: 1975
• architekci: George Chakhava, Zurab Jalaghania

Niegdyś siedziba Ministerstwa Transportu Gruzji, a dziś Banku Gruzji, znajduje się w nietypowym jak na tego rodzaju zabudowania miejscu – na stromej skarpie, oddzielonej od rzeki drogą szybkiego ruchu. Obecnie wygląd budynku uległ niewielkim zmianom, gdyż jego nowy właściciel przeprowadził remont, a także dobudował przeszklone wejście.

Bryła 18-piętrowego budynku została zaprojektowana tak, by wpisywać się w górzysty krajobraz – trzeba jednak przyznać, że dynamiczna forma gmachu bardzo się wyróżnia. Poszczególne elementy konstrukcji sprawiają wrażenie rzuconych jeden na drugi betonowych bloków, a widoczne z boku skosy dynamizują formę – choć bryły ze sobą połączone z zachowaniem kątów prostych. Co ciekawe, przypominająca rzeźbę budowla została zaprojektowana przez architekta, który w tamtym czasie był jednocześnie ministrem ds. budowy autostrad. George Chakhava wznosił więc wówczas nową siedzibę dla własnego ministerstwa.

UFO – Nowy Most w Bratysławie

UFO Bratysława. fot. Ramón Cutanda López, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons

• miejsce: Bratysława, Słowacja
• rok powstania: 1967-1972
• architekci: Jozef Lacko, Ivan Slameň, Arpád Tesár

Nowy Most w Bratysławie można uznać za jeden z najbardziej charakterystycznych na świecie. Nie tylko jest to drugi na świecie asymetryczny most linowy, ale też wznosi się nad nim obiekt przypominający statek kosmiczny. W środku, na wysokości 85 metrów znajduje się przestronna restauracja, natomiast jeszcze wyżej – na poziomie około 95 metrów – usytuowano punkt widokowy, z którego można podziwiać panoramę stolicy. Na szczyt dostaniemy się za pomocą przemieszczającej się z prędkością 15 km/h windy, wbudowanej w jedno z ramion podtrzymujących okrągłą strukturę. W drugim znajdują się schody ewakuacyjne liczące – bagatela – 430 stopni.

Boston City Hall

Boston City Hall. fot. Daderot, CC0, via Wikimedia Commons

• miejsce: Boston, Stany Zjednoczone
• rok powstania: 1963-1968
• architekci: Kallmann, McKinnell & Knowles

W zorganizowanym w 1962 roku międzynarodowym konkursie na projekt nowego bostońskiego ratusza zwyciężyła trójka profesorów z uniwersytetu Columbia. Ich propozycja, przewidująca wykorzystanie surowego betonu, wyróżniała się na tle innych, obejmujących przede wszystkim projekty konstrukcji ze szkła i stali.

Jak to często bywa w przypadku architektury brutalistycznej, budowla wzbudziła różne, niejednokrotnie skrajne reakcje. W 2006 roku ówczesny burmistrz Bostonu dążył do rozbiórki ratusza w celu wzniesienia nowego, „bardziej estetycznego” budynku. Jednak grupa miłośników brutalistycznego obiektu nie tylko zablokowała ten projekt, ale również zadbała o to, by dotychczasowy ratusz uzyskał status uniemożliwiający jakiekolwiek ingerencje w przyszłości.

Warto również wspomnieć o tym, że w 2017 roku Boston City Hall znalazł się na liście... najpiękniejszych ratuszy w Stanach Zjednoczonych!

Radio Słowackie

Radio Słowackie Bratysława. fot. Thomas Ledl, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

• miejsce: Bratysława, Słowacja
• rok powstania:1967-1983
• architekci: Štefan Svetko, Štefan Ďurkovič and Barnabáš Kissling

Wznoszenie tej odwróconej piramidy trwało około 17 lat – z tego względu bywa nawet nazywana „budowlą stulecia”. Choć siedziba Słowackiego Radia przypomina mieszkańcom Bratysławy czasy komunizmu, już na dobre wpisała się w krajobraz miasta i dziś jest uznawana za jeden z najbardziej charakterystycznych budynków stolicy. Co ciekawe, oparta na metalowej ramie konstrukcja składa się właściwie z dwóch piramid – w tej wewnętrznej znajdują się studia radiowe i sprzęt nadawczy. Co ciekawe, tutejsza sala koncertowa może się pochwalić największymi na Słowacji organami.

Poczta Główna w Skopje

Poczta Główna Skopje. fot. Dominik Tefert, Public domain, via Wikimedia Commons

• miejsce: Skopje, Macedonia
• rok powstania: 1974, 1982, 1989 (budowla wznoszona w trzech etapach)
• architekt: Janko Konstantinov

Stolica Macedonii to miasto, które obfituje w brutalistyczne budowle. Główną tego przyczyną była konieczność odbudowy większości Skopje w związku z ogromnymi zniszczeniami, spowodowanymi trzęsieniem ziemi w 1963 roku. Popularny wówczas w architekturze brutalizm mógł zatem rozkwitnąć w samym sercu miasta.

Po trzęsieniu ziemi z budynku dawnej poczty pozostała zaledwie jedna ściana. Nowy gmach Poczty Głównej powstawał w trzech etapach. W pierwszym etapie powstała między innymi wieża, ponoć inspirowana wieżami położonej nad rzeką dawnej fortecy. Silne wrażenie wywołuje nie tylko zewnętrzna bryła budynku, ale także hala główna Poczty, udekorowana komunistycznymi malowidłami autorstwa Borko Lazeskiego.

Uniwersytet Świętych Cyryla i Metodego w Skopje

Uniwersytet Skopje. fot. Bakersdozen77 | CC0

• miejsce: Skopje, Macedonia
• rok powstania: 1974
• architekt: Marko Mušič

Instytucja macedońskiego uniwersytetu powstała dopiero w 1946 roku. Projekt architekta Marko Mušiča wpisywał się w ogólny plan odbudowy miasta, stworzony przez Kenzo Tange w 1963 roku (po wspomnianym już tragicznym trzęsieniu ziemi). Kampus uczelni imponuje rozmiarami, a nagromadzenie monumentalnych brył o geometrycznych kształtach bardziej niż uniwersytet przypomina raczej zabudowania fabryczne lub wręcz twierdzę. W Skopje na miłośników brutalizmu czeka jeszcze wiele innych budowli, jak choćby dworzec kolejowy, budynek Macedońskiego Radia i Telewizji czy sądu administracyjnego.

---

O czym zapomnieliśmy? Co można dodać do naszej listy? Napiszcie w komentarzach o swoich ulubionych „brutalach”!

fot. tytułowa: Genex Tower. fot. Błażej Pindor, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons