Ode aan E-nummers wekt woede van foodies: 'Hou je koppie maar vooral onder het zand meid'

Terwijl half Nederland dit weekend zat te genieten van het lekkere weer, kroop de andere helft lyrisch dan wel woedend in de pen, zo leek het wel. De aanleiding vormden een Volkskrant-interview met Rosanne Hertzberger, microbioloog en NRC-columnist, en het bijbehorende filmpje op de site waarin Hertzberger een ode aan de controversiële E-nummers uitspreekt.

Daarmee gaat ze lijnrecht in tegen de gezonde en duurzame voedingstrend. Op sociale media barstte een discussie los over gezond eten, de voedselindustrie en de opvoeding. Hoe komt het dat E-nummers zoveel stof doen opwaaien?  

In haar boek 'Ode aan e-nummers' viert Rosanne Hertzberger de kant-en-klaarmaaltijd en de conserveermiddelen. Door die middelen is brood langer houdbaar, en dat gaat voedselverspilling tegen. De E-nummers zijn oneindig getest door de EU en daardoor onschadelijk. De zoetstof aspartaan is beter dan suiker omdat je er geen gaatjes, kanker of obesitas van krijgt. Wie dat tegenspreekt, is volgens Hertzberger een 'kruidenvrouwtje'. Daarnaast zitten de hedendaagse verpakte maaltijden tjokvol groenten. Sterker nog: ze bevatten veel meer groenten dan de snelle hap die ze zelf zou koken. Maar dat doet ze niet, want dat háát ze.

'Neemt mevrouw zichzelf serieus? Ze verkiest kant-en-klare maaltijden boven verse, ZELF klaargemaakte groenten. Wat een grap. Duidelijk waar ze haar prioriteiten stelt. Gezondheid en bewustwording horen daar niet bij. Tijd nemen voor je gezin om een gezonde maaltijd te koken ook niet, schandalig zeg. Hou je koppie maar vooral onder het zand meid.' Stephany Caparn's reactie is er een van de ruim 2.400 die sinds afgelopen vrijdag binnenstroomden. Caparn heeft net zoals Rosanne Hertzberger een kindje, maar in tegenstelling tot Hertzberger koopt en bereidt ze graag vers voedsel, ook als ze daarvoor moet omrijden. Magnetronmaaltijden, E-nummers, vlees en suiker zijn in huize Caparn uit den boze. 'Ik vind het belangrijk om kennis over gezonde voeding door te geven aan mijn dochtertje. Ook het sociale aspect van de tijd nemen om samen te koken en eten vind ik belangrijk.'  

Er waren ook positieve reacties - soms van mannen die het hebben gehad met de 'puur-natuur-speltbrood-muntthee-mutsen' - maar de motieven van Rosanne Hertzberger werden veelvuldig in twijfel getrokken. Zou zij worden betaald door de voedselindustrie, door de overheid of de EU, of is dit simpelweg een publiciteitsstunt? Op Facebook regende het verwijten en tegenargumenten. Het zou onverantwoord zijn om je kind voorverpakte maaltijden voor te schotelen. E-nummers zouden wel degelijk schadelijk zijn, of onvoldoende getest. Hoe zit het met het vet-, zout- en suikergehalte in die kant-en-klaarmaaltijden? En de schadelijke stralingen van de magnetron? Zelfs als E-nummers goed zouden zijn, dan nog zou het onverantwoord zijn om zo veel plastic te gebruiken.

Artikel gaat verder onder video.

'Zelf koken? Slecht voor portemonnee, planeet en emancipatie'

NRC-columnist en microbioloog Rosanne Hertzberger over haar nieuwe boek 'Ode aan de E-nummers'.

Rosanne Hertzberger onderschat haar tegenstanders, vindt voedselfilosoof Michiel Korthals van de Wageningen Universiteit. 'Ze doet onterecht alsof het een strijd is tussen wetenschappelijk onderlegde mensen en onwetende technofobe kruidenvrouwtjes, maar het is een clash van levensbeschouwingen.' Net als in de politiek zijn er ook in de voedingswereld verschillende stromingen. Hertzberger behoort tot de stroming van mensen die het niet erg vinden om fabrieksvoedsel te eten vanwege het gebruiksgemak. Foodies accepteren dat niet. Het koken is hun in de afgelopen decennia langzaam afgenomen en daartegen zetten zij zich af door een vertrouwensband aan te gaan met winkeliers en producenten die eerlijke, smakelijke en verse producten verkopen. Ze wijzen op de wetenschappelijk onderbouwde bewijzen van te veel zout, slechte vetten, en suiker in bewerkt voedsel, zegt Korthals.

Hertzberger is niet verrast over de vele reacties. 'Voeding is een religie geworden. Voedingsexperts noemen we goeroes en dieetboeken heten al snel bijbels. Het is een onderwerp zoals voetbal en automaatkoffie: iedereen kan erover meepraten en iedereen vindt zichzelf expert.' Ze noemt het de tijd van de on-ontdekking waarin alle kennis die de afgelopen tijd is opgedaan op het gebied van efficiënte voedselbereiding bij het oud vuil moet. Hertzberger hekelt het idee dat alles uit de fabriek slecht is en alles van het land goed. 'Iedereen mag van mij koken waar-ie zin in heeft, maar bij mij thuis moet er vaak snel iets in elkaar gedraaid worden. Dan is er toch niets mis met voorgesneden aardappeltjes, of wat hulp van zakjes en de magnetron. Dat veel mensen dat zo erg vinden zegt veel over deze tijd.'

_{Lees hier het volledige interview met Rosanne Hertzberger, microbioloog en NRC-columnist, over haar boek Ode aan de E-nummers.}

E-nummers veilig?

Zijn E-nummers wel echt zo veilig als Rosanne Hertberger beweert? Volgens het Voedingscentrum, dat de consensus onder voedingswetenschappers vertaalt in praktische adviezen voor de consument, zijn E-nummers inderdaad veilig. Wel zijn er uitzonderingen voor mensen met bepaalde medische problemen. Zo kunnen mensen met de erfelijke aandoening PKU de fenylalanine uit de zoetstof aspartaam (E951) niet goed afbreken. In Nederland ontdekken artsen bij baby's met een hielprik of ze deze stofwisselingsziekte hebben. E-nummers worden toegevoegd aan producten om de eigenschappen te verbeteren, bijvoorbeeld om voeding langer houdbaar te maken of de smaak te verbeteren. Sommige E-nummers worden gehaald uit planten, sommige uit dieren, sommige komen in de natuur niet voor en worden in fabrieken gemaakt. Voor alle E-nummers geldt dat ze uitgebreid door de Europese autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) zijn getest op veilig gebruik. De EFSA houdt ook bij of er nieuwe wetenschappelijke inzichten over een bepaald E-nummer opduiken en het gebruik of de dosis daarom moet worden aangepast.

Diepvries beter dan vers?

In haar boek Ode aan de E-nummers hekelt Hertzberger de drang om vers voedsel te kopen. Dat zou maar leiden tot extra verspilling. Heeft ze een punt? Als je puur kijkt naar verspilling wel, zegt Toine Timmermans, expert duurzame voedselketens bij Wageningen UR. 'Zo blijkt uit ons verkennend onderzoek dat consumenten, bij gelijke hoeveelheden, meer weggooien als ze verse boontjes of spinazie kopen, dan wanneer ze diepvriesboontjes of -spinazie gebruiken.' Reden: bij diepvries kun je beter op maat porties uitkiezen.

Maar zo'n vriezer kost natuurlijk wel energie. Timmermans: 'Tel je dat effect ook mee, plus alle andere factoren zoals logistiek, verwerkingstechniek en verpakking, dan zijn lokaal gegroeide verse groente en fruit binnen het seizoen de meest duurzame keuze.' 

Volgens Mariken Stolk van voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal - dat campagnes voert tegen voedselverspilling - hangt een duurzame voedselkeuze af van tal van factoren: 'Als je aardbeien in het seizoen vers opeet is dat een totaal ander verhaal dan wanneer je ze vers buiten het seizoen laat invliegen. In dat laatste geval kun je ze beter uit de diepvries halen.'

Het Voedingscentrum meldt dat diepvriesgroente en -fruit evenveel voedingsstoffen bevatten als onbewerkte groente en vers fruit. Wel is het bij potjes opletten of er geen suiker of zout is toegevoegd, of dat het fruit 'op siroop' is.